Phong thủy hình thành & tạo dựng nơi chốn

Khi chuẩn bị làm nhà ai cũng phải chọn lựa một kiểu nhà nào đó: ba gian, chữ đinh, cổ điển, hiện đại… xưa hay nay tùy thời cuộc và thế đất, lúc thịnh lúc suy. Nhưng vẫn có chừng đó nguyên tắc phong thủy và kiêng kỵ, nên khiến lớp hậu sinh tưởng rằng phong thủy là giáo điều xa xưa cổ lỗ, ở xứ nào du nhập vào xứ mình. Thực ra, triết lý về nơi an cư được cha ông ta kế thừa, tích hợp đa nguồn, rồi áp dụng tùy điều kiện cụ thể. Làm phong thủy trước tiên vẫn để xác lập Cát Hung cho nhà hợp đất, và nhà hợp người, trong đó quan niệm Tứ Định là bộ khung giúp xác lập nên kiểu nhà trong tiến trình tạo dựng nơi chốn.

 Khi xét kiến trúc trên phương diện làm nhà phải theo sát nhu cầu (thích dụng) rồi ứng xử tốt với điều kiện kỹ thuật (bền vững) sao cho tiết kiệm và khai thác không gian hiệu quả (kinh tế) và có diện mạo gần gũi văn hóa với người sử dụng (thẩm mỹ) thì đó chính là xét mối liên hệ chặt chẽ giữa văn hóa – phong thủy và tiêu chí của kiến trúc. Tất cả cũng thể hiện khả năng định vị nơi an cư, cụ thể là Tứ Định: Tính, Lượng, Dạng, Hình.

Định Tính giải quyết nhu cầu
Mọi không gian xây dựng đều có tính chất sử dụng, “kịch bản” sinh hoạt diễn ra theo từng thời điểm, nhu cầu của gia chủ ra sao… khiến nhà này khác nhà kia. Đó là lý do căn hộ chung cư hiện nay dù có mẫu nhà vẫn chỉ giao mặt bằng thô, còn lại để gia chủ hoàn thiện, nhưng dĩ nhiên vẫn định tính khu vực nào là kỹ thuật, khu sinh hoạt, trục giao thông… cơ bản. Xác định đúng tính chất sinh hoạt trong không gian thì mới xác định phong thủy cho ngôi nhà, chứ không thể có “mẫu phong thủy” dùng chung mọi nhà. Vai trò tự biết mình của gia chủ luôn quan trọng, là người khởi đầu mọi ý tưởng và trực tiếp sử dụng công trình. Nếu gia chủ làm nhà để cho thuê thì phải gạt cái tôi của mình ra, tìm hiểu nhu cầu người thuê để định tính đúng cho không gian.
Định Tính còn thể hiện kiểu nhà phụ thuộc vào môi trường khí hậu ra sao. Như ngôi nhà ở Bắc bộ và Trung bộ được Định Tính tạo nên sự đăng đối, tường dày, ngăn chia kỹ lưỡng để làm mát mùa hè và giữ ấm mùa đông; còn nhà Nam bộ thì lại rất thoáng, vì khí hậu mưa nắng đặc trưng lối sống phóng khoáng, cởi mở. Ngay cả khi muốn học theo kiểu “nhà Tây” thì Định Tính cũng cho thấy cái gì nên theo (cách xử lý cấu trúc không gian) và cái gì chỉ là vỏ hình thức (họa tiết trang trí).

Định Lượng phân chia cụ thể
Không gian nào có mức độ nhiều ít, phần chính phần phụ, chỗ cao chỗ thấp, rộng hẹp, dài ngắn có con số, góc mở… cụ thể chính là Định Lượng, điều mà nhiều gia chủ hay thiếu xác định rõ khi chuẩn bị làm nhà. Định Lượng trong phong thủy hầu như khá rõ ràng, thông qua các phương tiện xác lập như la bàn phân cung điểm hướng, vị trí chỗ nào làm gì tùy theo Cát Hung và phối mệnh người sử dụng… khá rõ ràng, dễ áp dụng. Ví dụ như cung nào trên la bàn đã đặt bếp nấu thì không đặt khu vệ sinh vào đó, bởi đơn giản là vấn đề vệ sinh, môi trường, quá trình sử dụng, và cả tâm lý nữa. Những sai lệch về lưu truyền do tam sao thất bản và việc giới kinh doanh phong thủy trục lợi từ tâm lý mơ hồ của gia chủ đã khiến yếu tố khoa học về tổ chức không gian của phong thủy bị lấn át bởi các truyền tụng vô căn cứ và nhuốm màu tâm linh huyền bí.
Phần Định Lượng cũng chính là phần nhiệm vụ thiết kế trong kiến trúc, mà nếu gia chủ không phối hợp chặt chẽ với nhà chuyên môn thì sẽ không ra được mức độ bố trí cụ thể, bếp rộng dài bao nhiêu, phòng ngủ chính thế nào… Khi đó phong thủy trở thành những tấm “bản đồ cát hung” vô nghĩa, không áp dụng cụ thể vào thiết kế, mang tiếng là mê tín dị đoan.

Tứ Định đúng giúp tạo nên cấu trúc đáp ứng tốt các nhu cầu một cách cụ thể, chứ không chạy theo kiểu mẫu nào chung chung

Định Dạng xác lập khối dáng
Phong thủy có hình và thế, sửa hình gắn liền với sửa thế. Ví dụ như thế nhà méo mó, phải dùng hình để chỉnh, thế con đường đâm vào, phải dùng bình phong ngăn lại khí Hung. Dạng nhà cho thuê văn phòng thì ưu tiên cách bố trí mở và đủ hạ tầng kỹ thuật; còn dạng nhà dùng làm chỗ nghỉ ngơi, thư giãn thì định dạng lại phải hướng đến phong cách gần gũi, mộc mạc, an nhiên, ấm cúng… tức là chọn Thế nào thì quay về chỉnh Hình đó, không áp đặt hình rồi trang trí chạy theo. Khác biệt về khí hậu, địa hình, tập quán… khác nhau trên thế giới đã tạo ra các nền văn minh, văn hóa khác nhau. Việc cóp nhặt kiểu nhà nơi này vào nơi khác sẽ thành sự áp đặt hình thức (ví dụ dạng nhà gạch trần ở Mỹ La Tinh, dạng nhà bê tông tối giản ở Nhật Bản, hay resort tranh tre ở Bali) khi “vào” điều kiện Việt Nam không dễ dung nạp, cần biến đổi, cân nhắc cho phù hợp.
Một số gia chủ khẳng định từ đầu là “không muốn theo kiểu dáng nào cụ thể, mình thích thì mình làm thôi”. Quan điểm đó cũng là một cách định dạng để xử lý kiến trúc theo hướng thiết kế bền vững và giảm thiểu chi phí, bởi thực tế chi phí quyết định phần lớn khả năng làm nhà, cũng như bền vững không chỉ nói lên yếu tố bền chắc, mà còn là khả năng sử dụng lâu dài và thích ứng môi trường ngày càng biến động. Kiểu nhà vì thế không còn bó hẹp theo nghĩa phong cách, kiểu dáng (style) mà là dạng thức, kiểu ứng xử.

Định hình khẳng định diện mạo
Vấn đề hình thức trong không gian từ toàn thể đến chi tiết nên xác lập thế nào thường gây nhiều tranh cãi. Nhà mặt tiền đối xứng cổ điển có gì hay, cầu thang đi ngang hay dọc nhà thì phù hợp, tôi không thích mái ngói mà sao thiết kế cứ đưa vào…là những câu hỏi thường gặp. Định Hình liên quan đến việc kiêng kỵ và tìm hình dáng phù hợp cho không gian mà không sai lệch về Âm Dương, Ngũ Hành. Điều kiện nhà ở đô thị không còn đất đai rộng lớn để tạo dựng Long Hổ theo cảnh quan, do đó phong thủy hiện đại hướng về xử lý khối tích, hình dáng nội ngoại thất tùy thuộc tính chất không gian và phối mệnh gia chủ.
Việc kế thừa văn hóa truyền thống và ứng phó theo điều kiện hiện đại là những cách Định Hình linh hoạt, thú vị. Không ít nhà phố hiện nay xử lý không gian theo cách “chống chân”, để thoáng tầng trệt làm garage, tiếp khách tạm, kinh doanh… nhằm đưa các chức năng sinh hoạt chính lên tầng trên, dùng thang máy nên không phô trương cầu thang bộ cầu kỳ, dùng vỏ bao che tường và mái nhiều lớp để giảm nóng và an toàn hơn. Ngôi nhà hiện đại không còn cố định phải là bước vô gặp phòng khách rồi bước ra sau gặp bếp nữa. Kiểu nhà ngày càng có hình khối đơn giản, ít phô trương mặt tiền khoe khoang trọc phú, định hình nên một thế hệ gia chủ và nhà chuyên môn trẻ trung, văn minh, hướng đến giá trị bền vững, bản địa và hiện đại hơn.
Như vậy, các kiểu nhà dù cầu kỳ tinh xảo hay thô mộc giản dị, trang trí cầu kỳ hay phẳng phiu trơ trọi… đều chỉ là “tấm áo” hợp gu cá nhân. Cả gia chủ lẫn nhà thiết kế có thể thích kiểu nhà nào đó ở một thời điểm và hoàn cảnh nhất định, có thể theo xu hướng thịnh hành hay không. Nhưng khi dùng Tứ Định của phong thủy văn hóa Việt để xác lập các quan điểm cơ bản cho ngôi nhà, sẽ nhận ra đâu là cách thức, nhóm giải pháp đúng và đủ để ngôi nhà đảm bảo về công năng và khả năng tồn tại, thích ứng theo thời gian. Điều đó sẽ giúp người làm nhà và sử dụng nhà có phương pháp khoa học, đúng đắn để tạo lập một chốn cư ngụ bình an, bền vững.

Nhà hiện đại không ngại phá cách, miễn hài hòa các xác lập cơ bản về công năng, nhu cầu, môi trường, kỹ thuật . Xác lập vị trí không gian tâm linh – sinh hoạt chung để tạo kết nối an hòa, quây quần trong nhà ống chính là giúp phong thủy hưng vượng

Tác giả: Bài ThS. KTS HÀ ANH TUẤN