Phong thủy trong kiến trúc nội thất thô mộc

Xử lý nhà theo kiểu thô mộc là một cách làm khá phổ biến hiện nay, nếu nhìn vấn đề dưới góc độ văn hóa phương Đông và kiến trúc bền vững thì có nhiều khía cạnh xem xét đầy đủ hơn.

Nhìn lại triết lý tự nhiên
Phong thủy thể hiện triết lý Đông phương về tự nhiên và xã hội, qua cách thức xây nhà, thịnh hay suy theo từng thời điểm. Hai chữ phong và thủy cũng mang tính tương tác, chứ không tách ra độc lập theo kiểu “phong là gió, thủy là nước” thuần túy. Triết lý về sự tự nhiên giải thích tại sao các ý tưởng mang tính hình thức trong đường nét, màu sắc, chất liệu… trở nên khó chấp nhận nếu chúng không đồng hành cùng tính tự nhiên của nơi cư trú. Trồng cái cây chỉ để làm điểm nhấn lạ mắt, hay đặt hồ nước vì muốn “tài lộc vào như nước”… đều là các biểu hiện ưa chuộng hình thức mà coi nhẹ nội dung. Tôn trọng tự nhiên còn là tôn trọng khác biệt, bởi mỗi vùng, mỗi nhà, mỗi người đều có điểm chung và có khác biệt, từ chung đến riêng giải quyết tốt thì ngôi nhà tồn tại tự nhiên, mà thiên lệch thì sẽ gượng ép hình thức, lâu ngày nảy sinh mâu thuẫn.
Khi xét trên phương diện làm nhà phải theo sát nhu cầu, ứng xử tốt với điều kiện chung quanh, gần gũi văn hóa với người sử dụng… thì có thể lý giải vì sao những khối nhà bêtông trần khô lạnh tối giản bên Nhật Bản, hay kiểu nhà gạch trần thô mộc tre nứa gần đây ở Việt Nam lại được chấp nhận, bởi chúng đáp ứng được nhu cầu, bởi những kiểu thức bọc nhôm kính hay sao chép gờ chỉ phù phiếm thiếu thân thiện, thiếu gần gũi đã ngày càng bộc lộ sự xa cách.

Dù chỉ 1 mảng tường hay có sự kết nối với cảnh quan, điêu khắc.. các chất liệu thô mộc luôn cần phối kết tinh tế, cẩn trọng

Nhìn đến tiêu chí bền vững
Bên cạnh đó, để tạo một môi trường sống đạt phong thủy mà rộng hơn là hợp với nguyên tắc tồn tại và phát triển bền vững, thì những kiểu nhà thô mộc cần giải quyết thấu đáo hơn một số vấn đề sau:
– Thô mộc có đi cùng tiện ích: cần xem giải pháp thô mộc chỉ nhằm xếp đặt mang tính trang trí tạo khối, có ảnh hưởng gì đến tiện ích trong sử dụng và bảo trì không? Ví dụ, dùng gạch bông gió ở đường có nhiều bụi và tiếng ồn thì giải quyết thế nào? Hoặc nhà có nhiều người già, trẻ em hoặc chốn bếp núc thì dùng sàn quá thô ráp sẽ gặp vấn đề gì? Cần chú ý nhà ở không phải môi trường quán xá hay cửa hàng, có bảo trì dọn dẹp hàng ngày không…
– Thô mộc có tạo trường khí tốt: với nội thất, phong cách thô mộc dễ làm nhà tăng âm giảm dương, nên có thể dùng vật liệu gương, kính giúp ngăn mà không cách, tạo sự kết nối, nhờ gương phản chiếu để nới rộng không gian và tăng tầm quan sát tại các vị trí khuất và tối. Thô mộc không nhất thiết là thủ pháp bao trùm toàn bộ không gian dễ dẫn đến cảm nhận về trường khí âm u.
– Thô mộc là ứng xử chứ không rập khuôn: nhờ dị biệt về khí hậu, địa hình, tập quán… tại các địa phương khác nhau trên thế giới đã làm nảy sinh ra các nền văn minh, văn hóa khác nhau. Việc cóp nhặt kiểu nhà nơi này vào nơi khác sẽ thành sự áp đặt hình thức. Ví dụ dạng nhà gạch trần ở Mỹ La tinh, dạng nhà bêtông tối giản ở Nhật Bản, hay resort tranh tre ở Bali khi đưa vào hoàn cảnh Việt Nam cần biến đổi, cân nhắc cho phù hợp. Ví dụ quan niệm “mê nhà kiểu Tây” (biệt thự kiểu cổ điển thời Pháp thuộc) thực chất không nhiều người nhận ra đó là kiểu nhà được nhiệt đới hóa và bản địa hóa rất cao, giá trị về cấu trúc hợp khí hậu nhiệt đới quan trọng hơn giá trị về các chi tiết trang trí bề ngoài, nhưng thời nay lại bị xem nhẹ, bị áp dụng tràn lan vào cả nhà ống hoặc không gian công sở, trường học thời hiện đại.
Vì vậy để dạng nhà thô mộc hiện nay không phải là một trào lưu hình thức sao chép mới (mà thực ra đã cũ, cha ông ta làm từ lâu rồi) thì cần yêu cầu nhà chuyên môn xác định được giải pháp thô mộc mà họ đưa ra có thực sự đủ và đúng về nhiều mặt: công năng, khí hậu, kinh tế, và thẩm mỹ hay chưa.

Tận dụng chất liệu cũ và cách thức thi công thủ công đang được nhiều nhà thiết kế trẻ ưa chuộng

Để Đông – Tây hội ngộ
Do văn hóa phương Đông thiên về gốc nông nghiệp, làm nhà hay mua nhà là hướng đến sở hữu lâu dài, của hồi môn cho đời sau, nên các biểu hiện ăn chắc mặc bền khi làm nhà cũng nhiều hơn so với tư duy phương Tây xem ngôi nhà chỉ là phương tiện như chiếc xe để di chuyển. Do đó những ngôi nhà đặt yếu tố thô mộc làm ý tưởng chính chắc chắn cần có sự chấp nhận từ phía người sử dụng. Ngôi nhà nếu được quan niệm tự nhiên thì con người ở trong nó không bị gò ép, như một mảng gạch trần có thể được kiến trúc sư rất chăm chút lại trở nên khó chịu với gia chủ, và ở chiều ngược lại, kiến trúc sư rất thất vọng khi gia chủ không chịu làm mảng trần gắn toàn các khung cửa cũ theo ý mình cho nó ngầu! Sao phải cưỡng cầu nhau trái tự nhiên như vậy?
Triết học Đông phương xác định đã làm nhà tức sẽ có biểu lộ hình thức, cần biết đến chữ “khiêm”. Khiêm đúng sẽ giúp đối nhân xử thế đúng. Kiến trúc và nội thất không phải lúc nào cũng tích cho nhiều dương tính (thông qua vật chất, màu sắc, mảng miếng…) mà biết dùng âm cũng có thể tôn dương, nhờ không có thể đạt sắc, sẽ thành khiêm. Ít mà lại nhiều cũng trùng với nguyên lý Less Is More trong tư tưởng Tây phương. Đừng biến không gian trở thành một nơi bó buộc những sắp xếp cố định chỉ để trang trí. Càng làm nội – ngoại thất phức tạp lên thì càng kéo xa không gian khỏi sự tự nhiên vốn cần trong bản thể.
Như vậy, các kiểu thức hoàn thiện dù thô mộc hay tinh xảo, xốp nhám hay bóng bẩy cũng chỉ là “tấm áo” hoàn thiện sao cho hợp nhãn, hợp gu với gia chủ và nhà thiết kế ở một thời điểm và hoàn cảnh cuộc đất nào đó, không phải là xu hướng thịnh hành hoặc giải pháp tiên tiến cần cổ súy. Thô mộc cũng không gây ảnh hưởng đến phong thủy vì đó chỉ là phong cách, không phải là định vị phương hướng hay mệnh trạch. Vì vậy nên chọn cho ngôi nhà của mình nhóm giải pháp thô mộc đúng và đủ với công năng và khả năng tồn tại, duy trì, thích ứng theo thời gian, để hướng đến sự tư nhiên trong chốn cư ngụ.